Tholen - In 2018 bundelden het CSA-netwerk, Toekomst Boeren, de Biodynamische Vereniging, de Bio Tuinders en de Biocyclische-Veganlandbouw hun krachten. Dit was in de tijd van de stikstofcrisis. Johan Remkes werd door de voormalige minister van LNV, Carola Schouten, aangesteld als voorzitter van het Adviescollege Stikstofproblematiek. Het adviescollege kreeg de opdracht om aanbevelingen en oplossingsrichtingen te presenteren over hoe om te gaan met vergunningverlening, na de uitspraak van de Raad van State over het Programma Aanpak Stikstof (PAS). Het college moest onderzoeken welke mogelijkheden en beperkingen er waren voor vergunningverlening voor (nieuwe) activiteiten rondom Natura 2000-gebieden. Daarnaast ging het adviescollege aan de slag met het formuleren van adviezen voor de langere termijn. Het college werd verzocht om voorstellen te doen voor een nieuwe aanpak van de stikstofdepositie.
© Saskia van Gelderen / ateliervansaskia.nl"Een gezonde bodem is de basis voor een gezond bedrijf"
Het initiatief
Alexandra (kortweg Alex) Schreiner was destijds eigenaar van een klein tuindersbedrijf en zag dat dit initiatief en de uitkomsten daarvan mogelijk grote gevolgen zouden kunnen hebben voor de agro-ecologische boeren. Alex: "Ik had al veel contacten met boerenorganisaties. Gezamenlijk stelden wij ons op het standpunt dat juist onze sector een lage stikstofuitstoot heeft, omdat we de ruimte geven aan biodiversiteit. Daarmee hadden we ook een mogelijke oplossing voor de huidige problemen in handen. En als je dan besluit om dit landelijk aan te pakken, moet je wel enige schaalgrootte hebben. Dat was de aanleiding om de federatie op te richten. Onze inbreng heeft wel enig effect gehad, maar naar onze mening was dit onvoldoende." Het besef groeide dat de Federatie blijvende waarde kan hebben als er inhoudelijk beleid wordt ontwikkeld, onderzoeken worden geïnitieerd en kennis met elkaar wordt gedeeld. "De leden van onze Federatie zijn verschillend van aard, kennen verschillende uitgangspunten, maar wat ons bindt, zijn de geïnternaliseerde waarden op het gebied van mens, natuur en omgeving. Onze allesomvattende visie op gezonde landbouw, eerlijke opbrengst en gezonde natuur en bodemkwaliteit."
Bestuurlijke uitdaging
Bestuurlijk gezien stond Alex, samen met haar collega-leden, voor een belangrijke opgave. Het stapsgewijs betrokken worden bij deelproblematiek was niet de beleidsaanpak die zij voor ogen had. "Net zoals onze allesomvattende visie op mens, natuur en omgeving, moest dat ook op beleidsmatig en bestuurlijk niveau worden vormgegeven. Op een manier die bij ons past. Het mocht geen ambtelijk, bureaucratisch bestuursorgaan worden, maar een slagvaardige, inhoudsdriven organisatie, waar ruimte is voor unieke opvattingen en de wetenschap dat het geheel meer is dan de som der delen." Volgens Alex zijn ze daar in geslaagd. "De verschillen werken juist versterkend en dat is een bijzondere ervaring."
De Federatie van Agro-ecologische Boeren organiseert themabijeenkomsten, promoot workshops van de lidorganisaties en onderzoekt thema's zoals pachtconstructies en knellende wet- en regelgeving. Daarnaast zet zij zich sterk in voor lobbywerk. "We hebben de afgelopen jaren veel tijd en aandacht besteed aan de vorming en inhoudelijke ontwikkeling van de federatie. We zijn nu klaar om ons sterker naar buiten te profileren en 'lobby' als instrument in te zetten om bewustzijn te creëren bij de politiek en organisaties die een belangrijke bijdrage moeten leveren aan het behalen van de doelstelling voor 2030, waarbij 15% van het landbouwareaal biologisch moet zijn." Alex is van mening dat deze doelstelling te eenzijdig is geformuleerd. "Beter zou het zijn geweest om te zeggen 'niet-gangbare landbouw', want deze bestaat uit verschillende stromingen. Ook zij moeten de ruimte en de mogelijkheid krijgen om hun landbouwvisie te blijven ontwikkelen."
© Saskia van Gelderen / ateliervansaskia.nl"Uit onze unieke verschillen ontstaan de mooiste opvattingen en inzichten"
Landzekerheid en meer
Vanuit de lobbyfunctie worden dit jaar een aantal onderwerpen onder de aandacht gebracht van beleidsbepalende organisaties. "Een belangrijk thema is de problematiek van pachtcontracten. We ervaren dat de contracten steeds korter worden, waardoor diepe investeringen en/of omschakelingsprocessen niet haalbaar zijn. Niemand wil investeren in de wetenschap dat bijvoorbeeld een pachtcontract maar drie jaar geldig is. Op deze manier zullen we de doelstelling voor 2030 nooit behalen." De Federatie van Agro-ecologische Boeren ziet ook een rol weggelegd voor groothandels en supermarkten. "Iedereen klaagt over de hogere prijs van biologische producten. Dat komt doordat er geen sprake is van een eerlijke afzet. Als er meer aanbod is, maar verkopers het risico van een te lage omzetsnelheid in de marge die zij op het product rekenen in prijzen, ontstaat precies wat we niet willen: een hogere prijs en daardoor een lagere omloopsnelheid. Dit denken moeten we doorbreken. Het risico mag niet alleen bij de boer komen te liggen."
Een derde aspect waar de federatie zich sterk voor maakt, is het stimuleren van de korte keten. "Door direct af te zetten, krijgt de boer een betere prijs en een stabielere afzetmarkt. Dit kan helpen bij het verduurzamen van de bedrijfsvoering. De omschakelingskosten naar biologisch zijn hoog, en het totale proces duurt gemiddeld drie jaar. Een optie is dat de boer tijdens dat proces direct gaat verkopen. Het voordeel is dat zijn marge hoger is en hij al een relatie opbouwt met zijn eindklanten - zij maken deel uit van het omschakelingsproces. Het blijkt dat de betrokkenheid van de consument leidt tot enorme klantentrouw, wat ook vertrouwen geeft richting financiers." Alex ziet dat er veel van dit soort initiatieven zijn genomen. "Bijvoorbeeld de introductie van abonnementen, lidmaatschapsmodellen en de distributie via landwinkels zijn instrumenten die de boer een eerlijke prijs opleveren."
Alex en haar leden zien grote kansen om de agro-ecologische landbouw verder te ontwikkelen. Volgens Alex realiseren steeds meer mensen en organisaties zich dat winstmaximalisatie op de korte termijn geen duurzame oplossing is voor de uitdagingen waarmee de mens geconfronteerd wordt, zoals natuurbehoud, voedselzekerheid en de omgeving. "De basis voor een gezonde maatschappelijke toekomst is een gezonde bodem, waaruit een gezonde boerderij kan ontstaan."
Voor meer informatie:
Alexandra Schreiner
Federatie van Agro-ecologische boeren
info@federatieagroecologischeboeren.nl
www.federatieagroecologischeboeren.nl