Tholen - Herenboeren is een snelgroeiende burgerbeweging die bewijst dat de productie van ons dagelijks voedsel anders, beter en vooral duurzamer kan. Met meer dan 9000 leden die Herenboeren worden genoemd, is het duidelijk dat deze aanpak aanslaat. Elke Herenboerderij is eigendom van een coöperatie bestaande uit ongeveer 250 huishoudens, die gezamenlijk de oogst verdelen. Peter Hundepool uit Oost-Souburg werkt sinds 2022 als boer voor Herenboeren.
Peter: "Coöperatieve landbouw neemt aan belangstelling toe" (Foto: Fleur Blom)
Peter: "Daarvoor maakte ik deel uit van CSA (Community Supported Area Maarssen), daar runde ik een moestuin en dat gaf veel voldoening. Ik had namelijk altijd al een stille wens om boer te worden. Maarssen bleek de opstap te zijn naar mijn huidige baan: fulltime Herenboeren."
Peter volgde in de jaren tachtig de openbare land- en tuinbouwschool 'Huis ter Lande' in Rijswijk. Oorspronkelijk was dat in de 19de eeuw een privéopleiding voor welgestelde vrouwen die zich wilden bekwamen in tuinonderhoud en tuinarchitectuur. "Ik kreeg daar 45 vakken, wat een flinke belasting was. Praktijk en theorie vloeiden heel natuurlijk in elkaar over, waardoor je in een relatief korte tijd opgeleid werd tot een professionele boer." Na jaren voor de klas te hebben gestaan wilde hij zijn ambitie om boer te worden niet laten varen; hij werd boer bij Herenboeren. "Het voordeel is dat je bij Herenboeren leiding geeft aan een natuurgedreven voedselproductieconcept. Samen met ruim 200 huishoudens zorg je voor de productie van voedsel. Onze leden zijn niet alleen afnemers, maar zijn ook nadrukkelijk betrokken bij de productie en het ontwikkelingsbeleid van de boerderij. Voor een eenmalige entree fee en een jaarlijkse bijdrage hebben onze leden wekelijks, gezond en heerlijk biologisch eten op hun bord, ik gun dat iedereen."
Al 22 Herenboerderijen
De allereerste Herenboerderij, Herenboeren Wilhelminapark, werd in 2016 opgericht in Boxtel. Inmiddels zijn er verspreid over heel Nederland al 22 operationele Herenboerderijen, die gezamenlijk meer dan 9000 mensen van voedsel voorzien. Bovendien zijn er momenteel meer dan 35 initiatiefgroepen ('kartrekkersgroepen') actief die werken aan de oprichting van hun eigen Herenboerderij. Geert van der Veer is oprichter van Herenboeren. Geert maakt zich druk over het ontbreken van een allesomvattend landbouwbeleid in Nederland.
Geert: "Het tijdperk van consumentisme is voorbij"
Hij vindt dat de overheid de 'boer' als object is gaan zien en niet als subject. "Een boer is een mens, een intelligent mens die onderdeel van de oplossing moet zijn, en niet door de overheid moet worden gezien als de oorzaak van een probleem." De oplossingen voor de landbouwproblemen, waar de maatschappij bij monde van de overheid mee worstelt, kan volgens Geert alleen maar worden opgelost als de boer in zijn/haar rol in research en development serieus wordt genomen. Want volgens Geert zijn boeren namelijk van nature altijd op zoek naar innovaties die een efficiënte en duurzame bedrijfsvoering bevorderen. Daarbij is het in het belang van de boer om de grondkwaliteit en gewasbescherming op een biologisch verantwoorde manier te verbeteren. "Harde wet- en regelgeving helpt de boer echt niet." Een tweede drijfveer vormt zijn opvatting over de regeneratieve landbouw. "Regeneratieve landbouw zal nooit de norm gaan worden zolang gemiddeld slechts 10 procent van de supermarktprijs bij boeren terechtkomt." Daarom zet hij met Herenboeren in op de korte keten, zonder dure tussenschakels, zodat boer en burger elkaar weer ontmoeten. "Volgens mij is het tijdperk van consumentisme over. We moeten weer onderdeel worden van de boerderij, en de boerderij weer onderdeel van de maatschappij."
Stikstofuitspraak
Op woensdag 22 januari 2025 heeft de rechtbank in Den Haag geoordeeld in de zaak die Greenpeace heeft aangespannen tegen de Staat, dat de Staat meer maatregelen moet nemen om de neerslag van stikstof op de natuur te beperken. Geert: "We zijn blij met de uitspraak van de rechter, het dwingt ons keuzes te maken." Volgens Geert had er al veel
eerder actie moeten worden ondernomen om de gestelde stikstofdoelen voor 2030 te halen. Wel roept hij het kabinet op voorzichtig te zijn met generieke maatregelen.
Foto: Mark van Stokkom. "De afnemer tevens als producent betrokken"
Er zijn al veel duurzame initiatieven waarvan hij vindt dat ze de moeite waard zijn om beschouwd te worden. Daarbij constateert hij dat de wetenschap de afgelopen jaren ook niet stil heeft gezeten. Een verdieping en/of het opvolgen van onderzoeken kunnen de onderbouwing voor het nemen van maatregelen verstevigen. "Door een integrale afweging, mede op basis van onderzoeken, kunnen ook andere doelen worden meegenomen, zoals waterkwaliteit, biodiversiteit, grondgebonden veehouderij, dierwelzijn, gezondheid en bijvoorbeeld eiwittransitie, zodat er gewerkt kan worden aan transitie van het hele voedselsysteem, en niet alleen aan een landbouwtransitie."
Het consumentisme voorbij
Geert is uitgesproken als het gaat over de rol van de consument in de totale voedselketen. "De consument is in de traditionele voedselketen de laatste schakel. Zij worden geconfronteerd met een product en een prijs. De prijsvorming is gebaseerd op een marge stapeling tussen de teler en uiteindelijk de supermarkt. Het is een stapeling van kosten die de verkoopprijs bepaalt." De korte keten die ontstaat door de coöperatieve vorm voorkomt dat er marge stapeling plaatsvindt. "Het gevolg is een eerlijke prijs voor de afnemer, een biologisch gezond product en een betere bodemkwaliteit, de consument is in ons model niet een schakel, maar de keten."
De 3 pijlers en 7 uitgangspunten
Stichting Herenboeren Nederland coördineert als landelijke organisatie het opzetten en de succesvolle exploitatie van alle Herenboerderijen. Elke nieuwe initiatiefgroep sluit een samenwerkingsovereenkomst met Stichting Herenboeren Nederland die gebaseerd is op de 3 pijlers en 7 uitgangspunten van het Herenboerenconcept.
De drie pijlers zijn: natuurgedreven, sociaal verbonden en economisch gedragen. De zeven uitgangspunten zijn: een Herenboerderij is een coöperatie, waardering van de minimale arbeid is in de begroting geborgd, productie is afgestemd op de voedingsbehoefte van de leden, producten worden niet verkocht, financiering enkel door inleggeld en contributie, natuurgedreven productie en een actief onderdeel zijn van een lerend en experimenterend netwerk.
Daarnaast richt Stichting Herenboeren Nederland zich op het verwerven en ontsluiten van kennis voor de verdere ontwikkeling van Herenboerderijen in Nederland. Ook zet zij zich op gemeentelijk, provinciaal en landelijk niveau in voor verbeterde wetgeving en beleid om de transitie naar een natuurgedreven landbouwsysteem te versnellen.
Geert: "We zijn op de goede weg, we hebben al veel bereikt. Maar ik blijf nieuwsgierig naar wat de toekomst voor ons als mens, als boer en als samenleving in petto heeft." Voor Peter geldt een iets mindere metafysische beschouwing van het leven. "Ik streef naar een verdere ontwikkeling van biologische landbouwkennis, het stimuleren van biodiversiteit en het delen van kennis en inzichten met onze leden."
Voor meer informatie:
Geert van der Veer
Stichting Herenboeren Nederland
Bezoekadres (uitsluitend op afspraak)
Het Klaverblad 13
5283 TV Boxtel
[email protected]
www.herenboeren.nl