Tholen - Ellen Winkel is landbouwkundige en gespecialiseerd in biodynamische landbouw. Zij schrijft, spreekt en coacht vanuit de visie dat alles wat leeft deel is van een groter, samenhangend geheel. Ellen is auteur van het boek 'De aarde weer vruchtbaar zijn - Verhalen van landbouwpioniers'. Ze beschrijft daarin de levensverhalen van enkele bevlogen pioniers die de BD-landbouw hebben opgebouwd sinds begin vorige eeuw. Sinds 2009 (met een onderbreking van 4 jaar) is Ellen hoofdredacteur van Dynamisch Perspectief, het ledenblad van de Biodynamische Vereniging. Ze begeleidt een groep BD-imkers in het kader van de BD-beroepsontwikkeling van de BD-Vereniging en een groep boeren in het kader van Collegiale Toetsing van Stichting Demeter.
"Ik wil me blijvend inzetten voor biodynamische verbreding en dat hoop ik te doen door anderen via mijn verhalen te inspireren."
In de jaren tachtig kwam ze tijdens haar studie in Wageningen in contact met antroposofie en biodynamische landbouw. "Ik ben een 'boerenkleindochter', maar de boerderij van mijn grootouders ken ik alleen van foto's. Mijn ouders zaten allebei in de scheikunde. Dat ik iets met landbouw ging doen, was dus niet zo vanzelfsprekend. Wel zochten we in vakanties altijd de natuur op en logeerden dan vaak bij pensionboerderijen. Ik denk dat daar mijn motivatie vandaan kwam om 'iets met groen' te willen doen." In Wageningen was toen net Jan Diek van Mansvelt aangesteld als bijzonder hoogleraar alternatieve landbouw. Dat sprak haar meteen aan. Die alternatieve landbouw bood volgens Ellen de oplossingen voor de problemen die toen speelden; met name de mestoverschotten en de honger in de wereld.
Jaren tachtig
Ellen constateerde al ruim veertig jaar geleden dat de toenmalige problemen van hongersnood en mestoverschotten moesten worden opgelost om te voorkomen dat ze het vliegwiel zouden zijn voor een verbreding van de problemen. "Het is bedroevend vast te stellen hoe langzaam het gaat. Een van de oorzaken is dat grote landbouwbelangen te sterk in Den Haag zijn vertegenwoordigd. Daardoor krijgt het geluid van de groene boeren te weinig ruimte. Naar de biodynamische landbouw is veel te weinig geluisterd." Ellen vindt dat er in Den Haag geen sprake is van een allesomvattende, samenhangende landbouwvisie. Een visie die door de biodynamische landbouw wel wordt vormgegeven. Duurzame landbouw vormt de sleutel tot biodiversiteit, hoge bodemkwaliteit en levert een wezenlijke bijdrage aan gezonde planten en dieren, waardoor het aanbod van gezond voedsel groeit. Volgens Ellen een belangrijk argument om biodynamische landbouw met grote kracht verder te ontwikkelen en te stimuleren. "BD-boeren werken met de natuur mee en daarbij merken ze dat 'het klopt' wat ze doen. Dat geeft een goed gevoel. De arbeidsvreugde onder BD-boeren is dan ook opvallend hoog, bleek uit onderzoek van het Louis Bolk Instituut. Het is mooi om te werken aan een opwaartse spiraal."
"Het bereiken van doelen betekent dat je goed moet kunnen klimmen"
Regeneratieve landbouw
Dat 'Den Haag' nu wil inzetten op 'regeneratieve landbouw' is volgens Ellen de zoveelste nieuwe term voor een duurzamere landbouw. Ze stelt: "Het is alleen maar een begrip." In de jaren tachtig was geïntegreerde landbouw het modewoord, later volgde de kwalificatie kringlooplandbouw en nu zijn we aangeland in het decennium van de regeneratieve landbouw. Steeds een nieuwe term om de schijn te wekken nieuwe stappen te zetten, maar wezenlijk zijn er in al die tijd te weinig structurele landbouw veranderingen doorgevoerd. "Als ze in de jaren 80 vanuit een langetermijnvisie beleid hadden gemaakt om de mestoverschotten écht op te lossen, dan zouden de boeren van nu niet zo in de problemen zitten. Wat nodig is, is grondgebonden landbouw en veeteelt. Dat betekent dat het aantal dieren past bij de hoeveelheid landbouwgrond, zodat er niet meer mest wordt geproduceerd dan nodig is om de bodem vruchtbaar te houden." De biodynamische landbouw is zich nog steeds aan het ontwikkelen. De bedrijven worden ook steeds groter. Een biodynamische boerderij beslaat gemiddeld 65 hectare tegenover 35 hectare voor een gangbaar bedrijf. Ellen: "Dat is logisch, want biodiversiteit vraagt meer ruimte, zo is op alle Demeter boerderijen minimaal 10 procent van het land ingericht als natuur en het vee eet voer dat de biodynamische boer voor een groot deel zelf produceert."
De bij is de kanarie in de mijn
Een bekende uitdrukking uit de tijd dat de kanarie de mijnwerkers waarschuwde voor giftige gassen; ging de kanarie dood, dan moesten de mijnwerkers de mijn verlaten. Ellen: "De bijen zijn een graadmeter voor de kwaliteit van onze Aarde. De gezondheid van de bijen is de laatste decennia sterk afgenomen, maar alleen beter voor de bijen zorgen is niet voldoende. We moeten ons inzetten om de Aarde gezond te maken, zodat ook de bijen weer gezond worden." Dit inzicht deed Ellen op tijdens de begeleiding van een intervisiegroep van biodynamische imkers. Deze groep bestaat al ruim tien jaar. In die tijd hebben deze imkers ontdekt dat het niet alleen gaat om het beter leren kennen van de bijen, maar dat je – via de bijen – jezelf beter leert kennen. "Dat zijn vaak heel bijzondere bijeenkomsten. De imkers realiseren zich steeds meer hoe belangrijk het is om andere mensen bewust te maken van de grotere samenhangen in de natuur. Door met veel passie over hun bijen te vertellen, en over het belang van de kwaliteitsverbetering van de biodiversiteit, brengen ze veel inspiratie over op andere mensen."
Highlights 2025
De biodynamische landbouwbeweging heeft voor dit jaar een heel mooi thema gekozen: de Aarde als levend wezen. Dit staat centraal in de jaarlijkse internationale biodynamische landbouwconferentie in Dornach in Zwitserland, georganiseerd door de landbouwsectie van de Algemene Antroposofische Vereniging. Tegen de duizend vertegenwoordigers – veelal boeren – uit 35 landen gaan zich samen verdiepen in dit thema. Daarna wordt het thema doorvertaald naar onder andere Nederland en België in de vorm van twee door de Biodynamische Vereniging georganiseerde conferenties: op 15 februari op Warmonderhof in Dronten en op 14 maart op Widar in Wortel (B). Ellen: "In maart besteden wij vervolgens uitgebreid aandacht aan dit thema in ledenblad Dynamisch Perspectief. Ik heb al enkele prachtige teksten ontvangen van mensen die vertellen hoe zij de Aarde als levend wezen beleven. De conferenties en het blad zullen zeker bijdragen aan meer bewustwording."
Verder verwacht Ellen in 2025 door te blijven gaan met schrijven, het geven van lezingen en het begeleiden van bijeenkomsten. "Ik wil me blijvend inzetten voor biodynamische verbreding en dat hoop ik te doen door anderen via mijn verhalen te inspireren."
Voor meer informatie:
Ellen Winkel
Schrijfwinkel
Tel.: 06 21205816
[email protected]
www.schrijfwinkel.nl