Uit het Nationaal Vleesonderzoek dat de vleessector COV en Nederland Vleesland op 15 oktober aanbood aan de Tweede Kamer onder een representatieve groep van 2550 Nederlanders, blijkt dat 74 procent van de Nederlanders een accijns op vlees van meer dan 10 procent wilde. Deze informatie heeft COV tot op heden achtergehouden omdat zij in die tijd bij de politiek juist pleitte tegen een heffing op vlees. In 2021 wilden veel politieke partijen zo'n heffing en probeerde de Minister van LNV Carola Schouten dit in te voeren. Haar opvolger Piet Adema nam de heffing op vlees ook op in het concept-Landbouwakkoord ter financiering van eco-maatregelen bij boeren. Toekomstvisies van LTO-Nederland, Rabobank en Provincies en het witboek 2050 van het ministerie van LNV noemen allemaal ook heffingen of 'true pricing' op voedsel.
Burgers willen meerprijs voor boer in de supermarktprijs op vlees
Het Nationaal vleesonderzoek laat zien bijna driekwart van de Nederlanders willen dat 'in de supermarkt er een meerprijs van 6 procent rechtstreeks naar de boer gaat als compensatie voor (boven)wettelijke eisen en wensen voor vlees' (dierenwelzijn/milieu). Over de wijze waarop deze meerprijs bij de boer terecht moet komen, vindt 29 procent dat dit via de overheid moet gebeuren via belastingen en 35 procent via een particulier fonds (coöperatie), waarbij ook boeren vertegenwoordigd zijn (sheet 100). Uit sheet 141 blijkt dat 46 procent van de burgers verwacht dat er een 'toekomstige vleesheffing via een accijns komt'. Uit een representatieve enquête onder bijna 400 veehouders bleek in april 2023 al dat 53 procent van de veehouders ook een accijns op vlees wil, mits de heffingsopbrengst teruggaat naar veehouders voor investeringen in een beter dierenwelzijn.
Kennis over relatie vlees en ziekten ondermaats
Uit het onderzoek blijkt ook dat Nederlanders nauwelijks weten wat de gezondheids-effecten zijn van (teveel) vlees eten. Bijna de helft denkt dat er geen ziekten samenhangen met de huidige vleesconsumptie. In werkelijkheid leidt volgens een WUR-onderzoek uit 2023 de huidige vleesconsumptie tot jaarlijks 253.000 patiënten met diabetes 2,100.000 patiënten met darmkanker en 20.000 met hart- en vaatziekten, wat leidt tot jaarlijks 1,1 miljard euro aan gezondheidskosten. Volgens de COV peiling denkte maar 7% van de Nederlanders dat er een link is met vlees eten en diabetes, 21% met kanker en 28% met hart- en vaatziekten. Zie sheet 65: Slide 1 (mcusercontent.com).
Vanwege deze slechte inzichten in de relatie tussen vlees en ziekte heeft TAPP Coalitie de Samenwerkende Gezondheidsfondsen vandaag gevraagd een voorlichtings-campagne op te zetten. Volgens onderzoek van RIVM voor de Brede maatschappelijke heroverwegingen uit 2020 zou een heffing op vlees leiden tot een jaarlijkse afname van het aantal nieuwe patiënten met diabetes met 7,6% (4434 personen). Bij beroerte is de daling 2,7% (2883 mensen) en bij dikke darmkanker is de daling 2,9% (454 mensen). Volgens een eerder onderzoek van Oxford University is 5% van de sterfte in Nederland (8000 per jaar) toe te rekenen aan rood- en bewerkt vlees consumptie, waarbij een heffing dit aantal aanzienlijk reduceert, net als de zorgkosten.
Kennis over milieu- en gezondheidswinst alternatieven voor vlees ondermaats
Uit het COV onderzoek (sheet 136) blijkt dat ook de kennis over de milieuwinst en gezondheidsvoordelen van alternatieven voor vlees zoals plantaardige vleesvervangers tekort schiet. Zo denkt 42 procent dat er geen milieuvoordelen zijn (25 procent wel), terwijl volgens Milieucentraal een vegaburger 7 maal milieuvriendelijker is dan een hamburger en peulvruchten nog veel meer.
In 2024 beschouwt 14% van de respondenten vegetarische kant-en-klaar producten als gezonder dan vlees, wat een kleine toename is van 3% vergeleken met 2022. Aan de andere kant ziet 28% deze vegetarische opties als ongezonder. Dit terwijl volgens onderzoek van Proveg vleesvervangers over het algemeen een gezonder voedingsprofiel hebben in vergelijking met hun dierlijke tegenhangers: ze bevatten minder verzadigd vet, minder calorieën, meer voedingsvezels, meer ijzer en een gelijkwaardige hoeveelheid eiwitten of zout. De studie analyseerde de voedingswaarde van 130 plantaardige vleesvervangers uit Nederlandse supermarkten en vergeleek deze met traditionele dierlijke vleesproducten. Het Voedingscentrum adviseert dan ook om minder vlees en meer plantaardig te eten en zegt dat diverse kant-en-klare vleesvervangers in de Schijf van Vijf staan zoals Vivera plantaardig gehakt, de AH vegetarische kipfilet en de Jumbo Lekker veggie hamburger.
De vlees organisaties proberen op allerlei manieren zoals via social media en voorlichting consumenten te overtuigen dat vlees diervriendelijk is of gezonder en milieuvriendelijker dan vleesvervangers. Eerder werden zij door de Reclame Code Commissie hiervoor teruggefloten.
TAPP Coalitie bepleit eerlijke overheidsvoorlichting over vlees. De EU Commissie heeft dit nu toegezegd, omdat de aanbevelingen van de Strategische Dialoog, een rapport van 29 belangenorganisaties, nu zijn omarmd en opgenomen in de taakomschrijvingen van alle Eurocommissarissen zoals Hanssen (landbouw) en Hoekstra (klimaat). In het rapport wordt het volgende aanbevolen:
"Ondersteuning van trends in de richting van een nieuw evenwicht in diëten naar meer plantaardige eiwitten". "De Europese Commissie en de lidstaten moeten zorgen voor fiscale instrumenten die coherente prijssignalen, in de vorm van belastingverlaging, voor consumenten bevorderen, zoals btw-verlagingen op duurzamere producten". Er wordt aanbevolen om de EU-schoolprogramma's voor gratis melk en fruit aan te passen in de richting van gezonder en duurzamer voedsel en om "een Europese campagne op te zetten om mensen bewuster te maken van het belang van gezondere en duurzame keuzes". "De EU en de lidstaten moeten zorgen voor samenhang tussen hun beleid ter bevordering van agrovoeding en andere beleidsdoelstellingen, zoals richtsnoeren voor gezonde voeding en duurzaamheidsdoelstellingen". Dit betekent: geen rood en bewerkt vlees meer promoten.
Voor meer informatie:
TAPP Coalitie
[email protected]
www.tappcoalitie.nl