In een op 23 september 2024 gepubliceerd verslag van de Europese Rekenkamer (ERK) wordt de doeltreffendheid van de EU-steun voor biologische landbouw in twijfel getrokken. De huidige strategie vertoont aanzienlijke tekortkomingen, en het ontbreekt aan een visie en doelstellingen voor de biologische sector na 2030. Dankzij jaarlijkse EU-geldinjecties van miljarden euro's is het biologisch landbouwareaal weliswaar toegenomen, maar er is te weinig aandacht voor de vereisten en behoeften van de sector. Als gevolg daarvan blijft de biologische productie een nichemarkt, en de auditors waarschuwen dat de EU het doel voor deze sector bij lange na niet haalt.
Enkele conclusies op een rij:
- Hoewel de EU sinds 2014 ongeveer 12 miljard euro heeft uitgetrokken voor steun aan de biologische sector, heeft deze geldinjectie daar geen boost opgeleverd
- Lacunes en inconsistenties gaan ten koste van Europa's beleid en strategie
- Uiterlijk in 2030 25% van de landbouwgrond in de EU biologisch bebouwen lijkt een onbereikbare doelstelling
Biologische landbouw is een essentieel onderdeel van de 'van boer tot bord'-strategie van de EU en speelt een belangrijke rol bij het behalen van de ambitieuze milieu- en klimaatdoelstellingen van de EU. In de periode 2014-2022 hebben Europese landbouwers in het kader van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) ongeveer 12 miljard euro aan steun ontvangen. Met dit geld moest de omschakeling naar biologische landbouw of het behoud van biologische landbouwpraktijken worden gefinancierd. Tot 2027 volgt nog eens bijna 15 miljard euro. In hoeverre biologische landbouw wordt toegepast, verschilt echter sterk per lidstaat. In Nederland, Polen, Bulgarije, Ierland en Malta wordt bijvoorbeeld minder dan 5% van de landbouwgrond gebruikt voor biologische landbouw; in Oostenrijk gaat het om ruim 25%.
"De Europese landbouw wordt groener en de biologische landbouw speelt hierin een cruciale rol. Maar om blijvend succes te boeken, mogen we ons niet alleen richten op een toename van de oppervlakte biologisch bebouwde grond. Er moet meer worden gedaan om de sector als geheel te ondersteunen — de markt moet worden ontwikkeld en de productie moet worden gestimuleerd. Anders lopen we het risico dat we een eenzijdig systeem creëren dat volledig afhankelijk is van EU-financiering, in plaats van een bloeiende sector die floreert dankzij bewuste consumenten", zegt Keit Pentus-Rosimannus, het lid van de Rekenkamer dat verantwoordelijk is voor de controle.
Bron: Europese Rekenkamer
De auditors stelden vast dat de milieu- en marktdoelstellingen door GLB-steun over het hoofd kunnen worden gezien. Zo kunnen landbouwers zelfs EU-geld ontvangen zonder de normen voor gewasrotatie of dierenwelzijn toe te passen, hoewel dit fundamentele beginselen van biologische landbouw zijn. De auditors stelden ook vast dat het een gangbare rechtspraktijk was om toestemming te krijgen voor het gebruik van niet-biologisch zaaigoed bij de teelt van biologische gewassen. Daarnaast merken zij op dat momenteel niet kan worden gemeten in hoeverre de vermeende milieuvoordelen van biologische landbouw worden gerealiseerd.
GLB-steun was bedoeld om landbouwers te compenseren voor de extra kosten en het inkomensverlies door de omschakeling van conventionele naar biologische landbouw. Biologische landbouwers waren echter niet verplicht biologische producten te produceren om deze steun te ontvangen. Daardoor is de biologische markt erg klein gebleven - slechts 4% van de totale EU-voedselmarkt.
Meer in het algemeen plaatsen de auditors vraagtekens bij de EU-strategie op dit gebied. Hoewel het huidige actieplan voor de sector beter is dan het vorige, ontbreken er belangrijke elementen. Zo bevat het huidige plan geen passende en kwantificeerbare doelen voor de biologische sector, noch een methode voor het meten van de vooruitgang. Daarnaast wijzen de auditors op het ontbreken van een strategische visie voor de periode na 2030. Deze visie zou de nodige stabiliteit en langetermijnperspectief kunnen bieden voor een succesvolle biologische sector.
In de praktijk heeft de EU voor deze sector maar één (niet-bindende) doelstelling vastgesteld: meer grond voor biologische landbouw. De ontwikkeling van de biologische landbouw en de ambities om deze uit te breiden, verschillen echter aanzienlijk per EU-land, en wel zodanig dat de Europese Unie het risico loopt dat ze haar doelstelling van 25% in 2030 niet haalt. De auditors waarschuwen echter dat de toepassing van biologische landbouwpraktijken moet worden verdubbeld, wil Europa weer op het goede spoor komen.
Later dit jaar zal de Europese Rekenkamer ook een verslag publiceren over het voedseletiketteringsbeleid van de EU.