Tholen - Het zijn de afgelopen anderhalve week bange nachten geweest voor fruittelers. Bij de wijndruiven wordt er gesproken over een massale ramp door de vorst, maar voor de appel- en perentelers lijken de gevolgen erg te verschillen per regio. Vooral de hagel was en is een punt van zorg. Desalniettemin maakte de vorst het er niet makkelijker op. "De combinatie hagel en vorst zorgde ervoor dat je constant alert moest zijn." Dit geven Kris Wouters (Wouters Fruit), Christophe van Haelst (VHM Fruit Trade) en biologisch teler Gerard Kenens aan.
"Wat betreft de vorst hebben we eigenlijk alleen maandag op dinsdag hoeven ingrijpen", legt hij uit. "In welke mate was afhankelijk van de ligging van het perceel. We hebben percelen waar -3,7 graden is gemeten, maar op hoger gelegen percelen bleef het 'slechts' bij zo'n -1,2 graden. Op de percelen waar het heel hard gevroren heeft, vinden we peren waarvan het klokhuis bruin is. Wel zijn dit maar heel weinig percelen, denken we. Wat deze peren gaan doen, weten we eigenlijk niet, want we hebben nog nooit vorst gehad in een zo laat stadium. De peren zijn immers al tussen de 10 en 15 mm. Maar ook peren die niet bruin zijn, kunnen toch een schilbeschadiging opgelopen hebben die we pas in een later stadium gaan zien."
Toch blijft het ook voor de ervaren teler/handelaar afwachten wat er precies gaat gebeuren. "Zo laat nog vorst heb ik, denk ik, nog nooit gezien. Vaak moet je er voor of tijdens de bloei mee omgaan, maar vorst terwijl alles uitgebloeid is, hebben we geen ervaring mee. En zeker niet over alle percelen. Dat heeft er natuurlijk ook deels mee te maken dat het gewoon een 
extreem vroeg jaar is. Pin me er niet op vast, maar als ik de cijfers moest geloven is het de vroegste bloei in de geschiedenis. Toch heb ik het idee dat velen zich wel tegen de vorst hebben kunnen beschermen."
Kris ziet dat de hagel daarentegen voor meer angst zorgt momenteel. "Op sommige percelen zijn meerdere hagelbuien gevallen. Vooral de eerste bui heeft schade gegeven. Ik denk dat voor bijna heel Nederland en België geldt dat ze niet gespaard zijn gebleven. Over het algemeen valt de schade nog mee. Bij sommige minder gevoelige variëteiten, zoals Conference, ga je er waarschijnlijk weinig van zien, maar we weten ook dat als je in deze periode hagel krijgt de boom als reactie ethyleen gaat produceren en er meer rui ontstaat. Daarnaast is bij vele bomen het blad kapot geslagen, waardoor de kleinere peren minder groeien en er meer rui kan ontstaan. Deze factoren kunnen zorgen dat er minder productie is richting het nieuwe seizoen, maar de natuur geeft zijn geheimen niet prijs. Het blijft afwachten, maar zeker is wel dat donker en koud weer zorgt voor een sterkere rui. Ondanks dat men zich minder zorgen maakt over de vorst an sich, is de combinatie met de hagel van een week wel zorgelijk."
Gevoelige rassen kwetsbaarder
De lage temperaturen die Kris heeft gemeten, heeft biologisch teler Gerard Kenens van VerKen Bio Deli-Vers zo'n 10 kilometer verderop in Loksbergen niet gevoeld. "Hier is het op ons laagste perceel niet veel kouder geworden dan -1,5 graden, wat toch aantoont hoe veel de temperatuur plaatselijk heeft verschild. Dat is heel bijzonder, aangezien wij normaal gesproken ook bij één van de eerste boomgaarden horen waar het vriest, omdat we met een groot gedeelte van de boomgaard in een lager gelegen dal liggen. Als je -3 krijgt, spreek je van een ander verhaal, maar ik denk dat wij een beetje zijn gered door wat sluimerwolken boven onze percelen. Deze hebben de temperatuur hoger gehouden, waardoor we eigenlijk geen blijvende schade van de vorst verwachten."
"Alleen de hagel heeft ook ons parten gespeeld. Die buien hebben wel voor plekjes gezorgd in het fruit, maar ik denk dat de Conference het wel zal redden. Alleen bij rassen als Qtee durf ik het niet te zeggen. In deze variëteiten zitten we nog even tussen hoop en vrees. We hebben wel hagelnetten, maar omdat er vorst opgegeven werd, konden we deze nog niet dicht doen. Alleen op de percelen met microsproeiers voor vorstberegening hebben we ze dicht kunnen doen. Deze spuiten niet zo hoog dat er ijsvorming kan ontstaan op de netten. Het laat wel zien dat de combinatie hagel en vorst de nodige problemen geeft."
Verschil per regio
Waar het rond Sint-Truiden (Vlaams-Brabant) dus plaatselijk onder de -3 is gedoken, zijn de temperaturen in Oost-Vlaanderen, en specifiek Beveren, niet naar een dergelijk laagtepunt gegaan. "Hier in het Waasland, dichter bij de kust, hebben we eigenlijk vrijwel geen last van vorst gehad", vertelt Christophe Van Haelst van VHM Fruit Trade en Van Haelst Fruit. "Er waren wel wat koudere temperaturen en er was een forse wind. Hierdoor kunnen we wat bronzere peren krijgen, maar dat hebben we vorig jaar ook gehad. In Limburg heb ik wel gehoord over wat grotere problemen, maar dan heb je het met name over de laaggelegen percelen. Ik denk dat het geografisch een groot verschil is hoe hard iedereen getroffen is door de vorst."
"Wij zien daarentegen ook dat de hagel voor grotere problemen heeft gezorgd", gaat hij verder. "Maar het is nog heel vroeg in het seizoen. Ik hoop dat de plekken er nog uit zullen groeien, maar dit zal verschillen per variëteit. Conference heeft een sterkere schil, dus daar zal het over het algemeen wel meevallen. Misschien dat we wat meer klasse II gaan zien, maar dat fruit is nog altijd heel goed verkoopbaar. Bij andere meer gevoelige rassen, zoals Comice en Lukassen, is het koffiedik kijken in hoeverre het zichtbaar gaat blijven. Ik verwacht dat we hier iets meer de gevolgen zullen zien. Bovendien kunnen we er vandaag de dag nog wel wat aan doen door ze met meststoffen wat gladder te maken."
Christophe is echter niet bang voor de nieuwe oogst. "Qua volumes heb ik in ieder geval geen schrik op Belgisch, en eigenlijk ook Europees, niveau. Bij sommige variëteiten moeten we dus nog even afwachten, maar zo'n drama als er nu soms geschetst wordt, verwacht ik niet. Zeker niet voor de Conference, wat ook laat zien hoe sterk deze peer toch is."
Bescherming
Dat je afhankelijk bent van de grillen van de natuur zijn de heren het over eens, maar zij zien ook dat het daarmee ook belangrijker wordt om je er tegen te wapenen. "Wij kijken ernaar in een soort klassement", legt Kris uit. "Er zijn veel methodes. Mijns inziens zijn er echter weinig die 100 procent zekerheid geven. Vuurpotten zijn bijvoorbeeld heel duur. Bovendien moet je ze precies gebruiken als de vorst er is, want als je ze preventief plaatst, kunnen ze al leeg zijn als de vorst aangevangen is. In appelen en peren worden deze ook vrijwel niet toegepast, omdat er andere opties beschikbaar zijn, zoals vorstberegening. Dat is eigenlijk de enige bescherming die altijd werkt. De vuurpotten zie je dan ook voornamelijk in de kersenteelt, omdat de kersenbloesem niet tegen water/beregening kunnen."
"In appelen en peren zweren we dan ook bij beregening. Dat wordt al vele jaren gebruikt." Het is de methode die ook Gerard prefereert. "Wij hebben ook het voordeel dat er een riviertje door het dal loopt waar we liggen waar we water kunnen onttrekken voor klassieke nachtvorstberegening. We hebben de laatste jaren dan ook goed verder geïnvesteerd in nachtvorstwering. Zo hebben we microsproeiers geplaatst op verschillende percelen en hebben we Frost Guards gekocht. Deze gaan je bij forse nachtvorst misschien niet redden, maar tot nu toe heeft het telkens voor ons gewerkt. Zeker ter bescherming van de nieuwe, gevoeligere rassen, zoals Qtee, PiqaBoo en Natyra, blijven we desalniettemin fors inzetten op beregening. Het enige nadeel hieraan is dat niet iedereen zoet water tot zijn beschikking heeft."
Dit is dan ook het geval bij Christophe. "In onze streek is beregenen heel moeilijk, omwille van de hoeveelheid zoet water dat hier beschikbaar is. Dan zie je dat men opteert voor een oplossing dat meer en meer zijn weg naar de telers lijkt te vinden: windmachines. Toch heeft er hier nog geen windmachine gedraaid. We liggen dicht bij de zee, wat altijd wel een slok op een borrel scheelt qua temperatuur. Je blijft uiteindelijk afhankelijk van de natuur, maar het lijkt voor velen toch een oplossing."
Kris beaamt dit. "Wij hebben geen windmachines, maar we zien het wel steeds vaker. Deze helpen zeker in gevallen van inversievorst. Dat is wanneer de temperatuur boven de boomgaarden hoger ligt dan op lagere grond. De verschillen tussen de hooggelegen percelen en laaggelegen percelen deze week laten zien dat hier sprake van was. Dan kunnen de windmachines soms wel tot 3 graden verschil geven. Het enige probleem is dat het langere tijd heel moeilijk was in Nederland en België om voor zo'n grote machine een vergunning te krijgen. Sinds dit seizoen zien we echter dat er ook verplaatsbare kleinere machines op de markt zijn en er zijn er veel van verkocht. Ik verwacht dus zeker dat we gaan horen of ze goed gewerkt hebben of niet. De toekomst zal uitwijzen in hoeverre iedereen zich heeft kunnen beschermen. Het zal wel steeds vaker nodig zijn om hulpmiddelen in te zetten."
Voor meer informatie:
Kris Wouters
Fruithandel Wouters
Kasteellaan 21
3454 Rummen, België
+32 (0)475283696
[email protected]
www.woutersfruit.be
Christophe Van Haelst
Van Haelst Fruit
Kieldrechtsebaan 85
BE-9130 Verrebroek, België
Tel.: +32 (0)3 336 16 47
[email protected]
www.vanhaelstfruit.be
Gerard Kenens
VerKen Bio Deli-Vers
Zilveren-Helmenstraat 74
3545 Loksbergen, België
Tel.: +32 474199809