Tholen - Het afgelopen seizoen kenden de biologische tafelaardappelen een normale opbrengst. Toch werden ze niet allemaal als biologisch verkocht; een deel werd als gangbaar op de markt gezet. Van gangbare tafelaardappelen is een tekort, waardoor de prijzen, gelukkig voor de biologische telers, goed waren. "Je had dit jaar niet gewild dat de gangbare prijzen ook laag waren. Nu konden ze met de gangbare prijzen in ieder geval wel uit de kosten komen", concludeert Jan-Eric Geersing. Voor het komende seizoen verwacht hij een soortgelijke situatie. "Of we moeten nog een behoorlijke uitbraak van phytophthora krijgen. De prijzen voor gangbare aardappelen zijn ondertussen nog hoger dan ze het hele afgelopen seizoen al waren. Dat zal wellicht nog wel wat zakken, maar we weten nu al dat de prijzen gewoon goed blijven. Als we een normale bio-oogst krijgen, zullen we een herhaling van zetten krijgen."
Het team van Geersing Potato Specialist tijdens de BioVelddag, met Jan-Eric als derde in de rij.
De veredelaar snapt dat een bio-teler zijn producten liever biologisch verkoopt, maar de afzet is lastig. De prijs die de teler krijgt verschilt nauwelijks van gangbaar, terwijl het prijsverschil tussen biologische en gangbare aardappelen op de schapkaartjes in de supermarkt blijft bestaan. Dat staat de groei van de biologische markt in de weg. "Er zijn genoeg biologische aardappelen en dan is het jammer als de afname wordt belemmerd doordat dat grote prijsverschil gehanteerd blijft. Nu is juist het moment om meer biologische aardappelen in de markt te zetten. Ik zou zeggen: zet ze niet als gangbaar in de markt, maar verkoop ze in de supermarkt voor dezelfde prijs als gangbaar. Dan kunnen meer mensen kennismaken met biologische aardappelen. Of maak de hele tafelaardappelmarkt, die toch al niet zo heel groot meer is, volledig biologisch. Ik denk dat we er met de huidige druk op bio meer aan hebben om bepaalde delen van de markt biologisch te maken. Daar zie ik meer in dan het doel van 15% biologische landbouw in 2030. Dat gaat bij het hanteren van de huidige markt niet lukken."
Convenant
In 2017 was er op initiatief van Bionext een convenant tussen telers, handelshuizen en supermarkten om de ontwikkeling van robuuste aardappelrassen te versnellen. Het doel was dat het biologische schap in de supermarkt 100% gevuld wordt met resistente rassen. Toen het convenant in 2020 ten einde liep, was dat doel al grotendeels bereikt. In 2022 werd het convenant verlengd, nu met een looptijd tot 2026. Omdat veel aardappelen ook over de grens gaan, is het belangrijk dat daar steun is voor deze rassen. "Er is een sterke samenwerking tussen Nederland en België, waar een soortgelijk convenant wordt gehanteerd. Vanuit Wallonië is er activiteit richting Noord-Frankrijk. Daar zijn ook plannen voor een convenant. En in het Verenigd Koninkrijk is men ook bezig met zo iets. Duitsland daarentegen is een heel moeilijk verhaal. Daar zit men nog erg vast aan het spuiten met koper. Zelfs in bio is het een no-go om het gebruik van koper aan de kaak te stellen."
Resistente rassen
Geersing Potato Specialist houdt zich als veredelaar en handelshuis sterk bezig met het creëren van rassen die bestand zijn tegen phytophthora. "Er wordt wel gesproken over robuuste rassen, maar wij spreken liever over phytophthora resistente rassen, omdat de robuustheid voornamelijk bestaat uit die resistentie. Deze rassen hebben in de toekomst iets te bieden en we vinden het daarom belangrijk dat ze voor het voetlicht komen en de mogelijkheden daarvoor ook ruimer worden. Met de druk die er momenteel is, zien we dat de belangstelling toeneemt." Jan-Eric vertelt dat er momenteel zo’n dertig phytophthora resistente rassen bestaan. Een tiental daarvan komen bij Geersing Potato Specialist vandaan. "Een groot deel is nog in ontwikkeling. Ons grootste ras is Cammeo, waarvan we 50 hectare pootgoed hebben en dus volop in de markt gaan. Daarnaast hebben we twee nieuwe rassen die momenteel sterk doorzetten: Camillo en Peter Pan. Camillo is er een in de lijn van Cammeo, die groeit wat grover en is vroeger. Peter Pan is totaal anders, dat is meer een Duits, geelvlezige, vastkokende aardappel. Dat ras is dusdanig bijzonder dat we daar tot op heden nog nooit phytophthora in gevonden hebben. Zelfs niet in jaren dat de druk zo hoog werd dat de resistentie werd doorbroken. Van Camillo hebben we nu 2,5 hectare pootgoed en van Peter Pan een halve hectare. Camilo kunnen we nu al afzetten in de markt, Peter Pan moet echt nog een jaar wachten. Daar is zo veel belangstelling voor, dat we daar eerst de vermeerdering van opzetten en dan pas de markt mee ingaan."
Links het ras Agria, aangetast door Phytophthora. Rechts Cammeo, dat vrij bleef van de schimmelziekte.
Phytophthora resistente rassen worden niet per definitie alleen voor de biologische markt ontwikkeld. "Een ras alleen voor de biologische sector, dat is in Nederland geen haalbare kaart. Het is wel logisch dat de aantrekkingskracht vanuit bio heel veel sterker is, want daar zijn geen mogelijkheden om die ziekte te bestrijden. Daarom worden de eerste stappen vaak gedaan in die sector. Je ziet nu al dat resistente rassen die al wat langer in de markt zijn, intussen al groter zijn in gangbaar dan in bio."
Agressieve schimmelziekte
De grootste angst van een veredelaar is dat de resistentie en daarmee de eigenschap die het ras uniek maakt, verloren gaat. Met phytophthora als tegenstander is dat gevaar groot. Deze schimmelziekte kan zich onder de juiste omstandigheden snel verspreiden en muteren. "Phytophthora is dusdanig agressief dat je een vorm van bestrijding zult moeten gebruiken, wil je die resistentie voldoende beschermen. Wij doen 10-15 jaar over het creëren van een nieuw ras en phytophthora kan veel mutanten in een seizoen aanmaken om die resistentie te doorbreken. Daar kun je nooit tegenop veredelen. Daarom vind ik het jammer dat het gebruik van biologische middelen niet wordt meegenomen in het convenant. Een teler moet de plant direct doodbranden zodra de phytophthora zich laat zien. Als je dat niet direct doet, krijgt de phytophthora die door de resistentie is heen gebroken, de kans om zich verder te ontwikkelen. Dat is het laatste wat je wilt. Voor een veredelaar is het van levensbelang dat die resistentie overeind blijft staan. Zeker als die resistentie ook nog eens een unieke eigenschap is die het ras maakt wat het is. Is het ras niet meer resistent, dan is er niet meer voldoende onderscheid met andere rassen en dan ben je gewoon je ras kwijt. Dan heb je misschien een tiental jaar kunnen profiteren van een resistent ras, maar daarna kunnen we weer opnieuw beginnen en duurt het weer tientallen jaren voordat we de resistentie in een nieuw ras hebben gekweekt. Telers zijn zich hier wel bewust van, maar het gaat uiteindelijk toch om de knikkers. En dat snap ik, dat zal ik een teler niet kwalijk nemen. Een week langer laten doorgroeien, kan een bepaald inkomen betekenen dat die teler heel hard nodig heeft. We moeten er dus niet vanuit gaan dat een teler direct gaat branden zodra hij die phytophthora ziet."
Veredelaars zetten nu vooral in op het stapelen van genen, waarbij er meerdere resistentiegenen in het ras worden gekweekt. Maar dat is risicovol. "WUR-onderzoeker Geert Kessel geeft ook aan dat tegen de tijd dat wij gestapelde genen hebben, de kans groot is dat een aantal van die genen ook alweer doorbroken zijn, waardoor ze in die stapeling geen effect meer hebben. Wij werken nu in onze rassen met twee resistentiegenen. In jaren met veel phytophthora in vatbare rassen kan de druk zo hoog worden dat je het wel 5 of 6 weken langer uithoudt, maar dan wordt de resistentie alsnog wel doorbroken. Dat is vaak tijdelijk, waarbij de resistentie in het nieuwe seizoen gewoon opnieuw begint. Maar stel dat die specifieke phytophthora gedurende het winterseizoen in bijvoorbeeld een afvalhoop overleeft, dan ben je je resistentiegen kwijt. Daarom hadden wij graag het gebruik van middelen als resistentiemanagement in het convenant gezien. Die middelen zijn er misschien nog niet, maar die zijn wel in ontwikkeling."
Dit artikel verscheen eerder in editie 7, 37e jaargang van Primeur. Zie hiervoor www.agfprimeur.nl.
Voor meer informatie:
Jan-Eric Geersing
Geersing Potato Specialist
Banterweg 10
8302 AC Emmeloord
06 10537192
[email protected]
www.geersingpotatospecialist.com