Lupine, veldboon, soja, kikkererwten: het zijn voorbeelden van vlinderbloemige gewassen die bijzonder eiwitrijk zijn. Bovendien zijn ze stikstofbindend. Door ze op Nederlandse bodem te telen, leveren ze een belangrijke bijdrage aan de eiwittransitie én de verduurzaming van de landbouw. De wil bij de telers is er, maar ze komen de nodige hordes tegen. Foodvalley NL hielp de telers zich te verenigen in een Producenten Organisatie (PO).
Een eerlijke prijs voor een waardevol product
"Het kan niet zo zijn dat alle partners in de keten verdienen aan plantaardige eiwitrijke producten, behalve de teler zelf." Aan het woord is teler Henk Janknegt, kersverse voorzitter van de op 8 juni 2022 officieel opgerichte PO Eiwitboeren van Nederland. De teler zag de interesse in plantaardige eiwitten groeien en nam daarom veldbonen als rotatiegewas op in zijn bouwplan. "Met succes: het tweede jaar volgde een goede oogst. Mijn veldbonen werden verwerkt tot vegaburgers die in de schappen van een grote supermarktketen lagen. Toen kwam de frustratie. De transporteurs, de verwerker en de supermarkt verdienden er goed aan, terwijl ik voor alle kosten opdraaide en er zelfs op toe moest leggen. Ik zag twee opties: stoppen of proberen om fundamenteel iets te veranderen aan het beloningssysteem."
Telers moeten hun verhaal vertellen
Janknegt kwam als bestuurslid van de Nederlandse Akkerbouw Vereniging in contact met Jeroen Willemsen van Foodvalley NL. Die zag al snel waar de schoen wringt: "Van de prijs die de consument voor zijn vegaburger betaalt, gaat slechts maximaal 5% naar de teler. De margeverdeling door de keten heen moet eerlijker. Daarnaast is er de waardering van consumenten: uit een consumentenstudie eind 2021 van Foodvalley NL bleek dat steeds meer consumenten wel extra willen betalen voor vlees of kaas van eigen bodem, maar nog niet voor plantaardige eiwitrijke producten van Hollandse makelij."
Henk Janknegt: "Foodvalley NL gaf ons het inzicht dat we als telers ons verhaal moeten vertellen: aan de retail, maar ook aan de consument. We moeten laten zien dat Nederlandse teelt van eiwitrijke gewassen een positieve impact heeft. Dat we een bijdrage leveren aan agrobiodiversiteit, het oplossen van het stikstofprobleem, verduurzaming van de landbouw, de eiwittransitie en ons land zelfvoorzienender maken op eiwitgebied. In deze tijden van grondstofschaarste niet onbelangrijk. Door onze krachten te bundelen kunnen we een betere positie in de keten bereiken. Foodvalley NL stelde daarom voor een PO op te richten en bracht ons met de juiste partijen in contact om dat te realiseren."
Samenwerking is de kracht van een PO
"Wanneer een teler als eenling moet onderhandelen met een veel grotere afnemer, staat hij een stuk zwakker. Daarom mogen telers zich volgens het Europese landbouwrecht organiseren", legt Maria Litjens uit. Maria is expert landbouwrecht en promoveerde in 2018 op het thema Producenten Organisaties. "Een door de rijksoverheid erkende PO biedt telers heel veel mogelijkheden. Zo kunnen zij het aanbod op de vraag afstemmen, productiekosten optimaliseren en op marketinggebied samenwerken. Omdat het Landbouwrecht voor gaat op het Mededingingsrecht, mogen ze zelfs prijsafspraken maken. Dat werkt natuurlijk alleen als de leden zich daar vervolgens ook aan houden. Samenwerking is de kracht van een PO", zegt Maria.
André Jurrius
Dat samenwerken loont, beaamt André Jurrius, eigenaar van Ekoboerderij de Lingehof. Jurrius is als medeoprichter van Lekker Lupine eveneens nauw betrokken bij de totstandkoming van de PO Eiwitboeren van Nederland. André: "Ook onder de lupinetelers was iedereen op zijn eigen manier aan het pionieren. We voelden wel potentie, maar konden die niet pakken. Dankzij Lekker Lupine werken we nu met 15 telers samen aan productontwikkeling en het vermarkten van de lupineboon. Als PO sta je nog sterker. Daarom sloten de lupinetelers zich ook bij de eiwitboeren aan."
Datzelfde geldt voor Anna van der Bijl. Samen met haar man Peter experimenteert zij met de teelt van kikkererwten. "De kikkererwt is hier weliswaar geen onbekende, de teelt is in Nederland wel helemaal nieuw. Dat maakt het spannend. Je weet bijvoorbeeld niet hoeveel zonne-uren er nodig zijn, of hoe je met onkruid moet omgaan. Het delen van kennis en ervaring is dan ook heel waardevol. Als ons experiment slaagt, willen we opschalen. Dan wil je ook een realistische prijs voor je product. Dankzij de PO kunnen telers elkaar daarin sterken", zegt Anna.
Ook aansluiten?
Ben je al eiwitboer of wil je een eiwitrijk gewas gaan telen? De Eiwitboeren van Nederland zetten zich in voor een gezonder verdienmodel voor de teelt van eiwitrijke gewassen en deelt onderling praktische zaai-, teelt- en oogstervaringen. Ook treedt de PO als gesprekspartner voor de overheden. Sluit je snel aan, dan kunnen we samen onze economische positie in de plantaardige eiwitketen versterken. Meer informatie vind je op deze pagina.