Tholen – Ketenverantwoordelijkheid en betrokkenheid. Dit zijn essentiële aspecten om tot meer biologisch zaad te komen en de stap naar 100% bio-zaad in 2035 te kunnen zetten. Dit zijn de voornaamste conclusies die getrokken kunnen worden uit de workshop 'Ketenaanpak voor meer biozaad' die vanmorgen gehouden is. Maaike Raaijmakers van Bionext ging in gesprek met Carel Bouma (Biologisch pootgoed B.V.), Heleen Bos (Rijk Zwaan) en Jan Groen (Green Organics).
Voor de meeste toehoorders bleek de belangrijkste reden voor het gebruik van biozaad te zijn dat hiermee een 100% biologisch product ontstaat (69,4% gaf dit antwoord). Het niet beschikbaar zijn van het gewenste ras bleek vervolgens veruit de belangrijkste reden om juist geen biologisch zaad te gebruiken (69,7%). Dit komt volgens Maaike goed overheen met onderzoek onder meer dan 900 telers binnen het LIVESEED project.
Maaike vergelijkt de situatie rondom het biozaad met het verhaal van de kip en het ei. "Als er onvoldoende vraag is, gaan bedrijven het niet produceren. En zolang er ontheffing mogelijk is gaan bio-telers als er te weinig aanbod is niet met biozaad beginnen." De Nationale Annex werkt volgens haar voor een aantal gewassen heel goed (uien, aardappelen, grootste gedeelte slasoorten), maar bij industriegroenten wordt onvoldoende vooruitgang geboekt. Maaike: "Daar speelt de sterke prijsdruk een grote rol in. En de raskeuze wordt bepaald door verwerkers. Dit maakt het voor telers lastig om aan bio-zaden te komen. Om tot een oplossing te komen is betrokkenheid van de verschillende ketenpartijen noodzakelijk."
Spinaziepilot
Een mooi voorbeeld van een succesvolle samenwerking tussen ketenpartijen is de 'Spinaziepilot – biologische zaden voor de industrie in Nederland'. Hiervoor zijn Rijk Zwaan (zadenspecialist) en Green Organics de samenwerking aangegaan. Heleen Bos, verantwoordelijk voor het biologisch programma bij Rijk Zwaan (dat er sinds 1992 is), vertelde allereerst waarom ze met deze pilot begonnen zijn. "In het industriegewas spinazie zaten wat uitdagingen. Wij willen heel graag biologisch zaad leveren aan de markt, maar in dit voor ons nieuwe gewas hadden we een steuntje in de rug nodig en een beetje zekerheid als het gaat om afname van het zaad."
Toen Jan Groen (Green Organics) dit te horen kreeg, nam hij contact op met Rijk Zwaan. Heleen: "Vervolgens hebben we in 2018 voor het spinazieras Boa afspraken gemaakt met Green Organics over prijs en volumes, zolang de kwaliteit zou voldoen aan de standaard. Voor ons is het een enorme investering om biozaad voor zulke volumes te ontwikkelen . Denk aan schoning en opslag en we hebben een dubbele hoeveelheid zaad ingezaaid om het risico te spreiden." De afspraak met Green Organics gaf Rijk Zwaan de nodige zekerheid, benadrukt Heleen. "Voor ons heeft deze aanpak hartstikke goed gewerkt. De samenwerking is heel geslaagd en we gaan absoluut door. Het is zeker niet makkelijk, maar we gaan er voor."
Jan vertelde vervolgens dat over bio-
zaad al jarenlang felle discussies gevoerd worden door verschillende ketenpartijen. "Vanuit onze telers is zeker interesse in meer bio-uitgangsmateriaal, dus besloten we hiermee aan de slag te gaan. Essentieel is dat ketenpartijen hiervoor hun verantwoordelijkheid nemen."
Ketensamenwerking is heel belangrijk, maar gaat niet vanzelf. En hierin is de missing link de retail. Retailland brengt offertes uit en is hierbij niet geïnteresseerd in de keten. Daarin valt nog veel te winnen." Verderop in de workshop zei hij hierover: "We moeten inkopers van de supermarkten uitnodigen, met hen naar de velden toe. Dan kunnen ze zien wat er allemaal moet gebeuren om de producten in het schap te krijgen."
Green Organics besloot dus in de spinazie een overeenkomst aan te gaan met Rijk Zwaan. Jan: "Waar voor hen de pijn zat, hebben wij risicoafdekking gegarandeerd. Met onze vaste klanten is voor 2 jaar een contract afgesproken. Het lukte eigenlijk heel goed. Spinazie is een korte teelt, dus hebben we dit allemaal heel voorzichtig, proefondervindelijk uitgeprobeerd. Eigenlijk bracht dit alleen maar succes; geen mindere opkomst, geen achterblijvende opbrengst. Het nadeel is dat het slechts om één ras gaat. Dat blijft een uitdaging. Door hand in hand verantwoordelijkheid te nemen, lukt het om dit succesvol te doen. Deze samenwerking biedt perspectief richting 2035. We moeten met totale ketenverantwoordelijkheid de handschoen oppakken."
Eigen initiatief in bonenteelt
Carel Bouma zet zich al jarenlang in voor meer biozaad in de bonenteelt voor de industrie. Als teler van conserven- en industriegroenten heeft hij zelf de handschoen opgepakt. In overleg met de afnemer besloot hij zelf het biologische zaaizaad voor de bonen te gaan organiseren en het ras Faraday hiermee helemaal biologisch te gaan telen. "Er is wel aanbod, maar het is niet volledig, daarom wordt het niet doorgezet. We moeten de vraag bundelen om alle hoofdrassen biologisch beschikbaar te krijgen."
Maaike vroeg hem vervolgens of hij medestanders gevonden heeft in andere partijen. Carel: "Als je het biologische zaad zelf organiseert is het goed te doen. Niet eens heel veel duurder. Ik heb bij wat telers nagevraagd of ze mee willen doen, maar dit blijft een beetje hangen. Er is bundeling nodig om door te zetten. De handel en telers moeten dit oppakken om het aanbod aan biologisch zaad te laten groeien ." Hij benadrukte desgevraagd nog dat de kwaliteit van het gewas op basis van biozaad geen enkel probleem was.
Advies voor Carel?
Jan had nog een advies voor Carel: "Je hebt lange adem nodig en je moet er op durven winnen en verliezen. Je moet het zelf eerst zien te realiseren. Er is al biologisch zaad beschikbaar, maar het wordt nog niet opgepakt door de hele keten heen." Heleen: "Dat zou mijn advies ook zijn. De neuzen moeten dezelfde kant op komen te staan."
Meer informatie over biozaad en onder andere de pilot met spinazie is te vinden op www.liveseed.eu.