BIOFACH / VIVANESS 2021 eSPECIAL wordt van 17-19 februari gehouden. Naast de presentaties van exposanten en verschillende mogelijkheden om te netwerken en elkaar virtueel te ontmoeten, biedt eSPECIAL alle deelnemers ook een uitgebreid kennisprogramma tijdens de BIOFACH and VIVANESS Conference. Het thema voor 2021 is 'Shaping Transformation. Stronger. Together'. Er wordt gekeken naar hoe verschillende sociale bewegingen en de biologische voedselsector hun doelstellingen kunnen bereiken door samen te werken.
Als eerste in een serie interviews, die tot februari regelmatig zullen verschijnen op de website van BIOFACH, spraken ze met Felix Prinz zu Löwenstein, dr.-ing., biologisch landbouwer en voorzitter van de BÖLW (Federation of the Organic Food Production) en met activiste Julia Thöring van Fridays For Future, studente in biologische landbouw en marketing aan het Eberswalde College of Sustainable Development. Als hoofd van de Duitse overkoepelende organisatie voor biologische boeren, verwerkers en handelaren is Löwenstein een belangrijke vertegenwoordiger van de biologische voedselsector. Thöring is onderdeel van een werkgroep die kijkt naar het verband tussen tuinbouw en klimaatverandering.
Dr. Löwenstein, de klimaatcrisis en de aanpak daarvan zijn enigszins overschaduwd door de pandemie in de afgelopen maanden – maar het feit blijft dat de klimaatverandering niet verdwijnt. Welke plek neemt dit onderwerp binnen uw organisatie in en wat doet uw organisatie aan het beschermen van het klimaat?
Dr. Löwenstein: "Ik heb de indruk dat veel mensen het coronavirus aangrijpen als gelegenheid om eens wat beter naar zaken te kijken en na te denken over ons gebruik van hulpbronnen. Het kan zijn dat de beperkte capaciteit van de overheid wordt ingenomen door de pandemie. Maar zelfs dan wordt het steeds duidelijker voor beleidsmakers in veel landen dat het klimaat niet iets is wat kan wachten. Bij BÖLW is praktisch elk aspect van ons werk direct gekoppeld aan klimaatverandering. Twee voorbeelden: als onze leden behoud en onderhoud van de biodiversiteit promoten, heeft dat een directe impact op de bodem en vorming van humus en daarmee ook op de capaciteit van de bodem om CO² op te slaan. Een belangrijke bijdrage aan het omgaan met deze klimaatcrisis. Een ander voorbeeld: onze biologische veeteelt is niet alleen goed voor de dieren, maar leidt ook tot hogere prijzen richting de consument. Dit leidt op zijn beurt tot een verandering in het bewustzijn en gedrag van de consument, die vervolgens minder vlees consumeren. Biologische veehouderij heeft op die manier een positief effect op het klimaat. Dus als we bedenken dat de landbouw A, meer klimaatveerkrachtig moet worden en B, minder moet uitstoten en C, meer CO² moet vasthouden, dan is dat iets wat in de biologische landbouw al vanaf het begin werd gedaan."
Ondersteunt BÖLW de beweging FFF?
Dr. Löwenstein: "Als onze organisatie politiek actief kan zijn of de publieke opinie kan beïnvloeden in de vorm van bijvoorbeeld een FFF-demonstratie, dan ondersteunen we dat. Klimaat als onderwerp staat bovenaan onze agenda. Natuurlijk hebben we contact met een grote verscheidenheid aan initiatieven en onderzoeken we waar we beter kunnen worden. Dat is vooral mogelijk door het netwerken van mensen in deze bewegingen onder elkaar. Onze leden, van wie sommigen heel actief zijn, netwerken met lokale groepen op hun eigen locaties en zorgen ervoor dat de politici hun werk doen. Een aantal hebben zich ook aangesloten bij 'Entrepreneurs for Future' en 'Farmers for Future' of 'Scientists for Future'. Als sector met de missie om biologisch voedsel te produceren, zijn we ons zeer bewust van de dreiging die klimaatverandering met zich meebrengt voor de hele waardeketen en de bedrijven die we vertegenwoordigen. Dit maakt een ding noodzakelijk: we moeten aan de slag!"
Mevr. Thöring, u bent betrokken bij FFF en u houdt zich bezig met het verband tussen de tuinbouw en de klimaatcrisis – zou u kort uit kunnen leggen welke activiteiten FFF organiseert naast klimaatstakingen en in welke vorm deze plaatsvinden?
Mevr. Thöring: "Fridays for Future is terug. Het is interessant om te zien dat het blijkbaar een enorme uitdaging is voor mensen om zich bewust te worden van meerdere crisissen tegelijk en vooral om ze in hun context te zien. De overheid heeft het hier bijzonder moeilijk mee. Er werd een nationale werkgroep voor de tuinbouw opgericht na de demonstratie 'We've Had Enough' afgelopen januari. Ons doel is om het verband tussen klimaatverandering en tuinbouw te benadrukken, omdat dit onderdeel ver achterligt op andere problemen zoals energie of de transportsector als het aankomt op het bewustzijn rondom het klimaat. Onze groep houdt zich bezig met de komende nationale en Europese politieke besluiten zoals de hervorming van CAP (het tuinbouwbeleid van de EU). En we onderhouden contact met andere initiatieven, zoals BUND – Friends of the Earth Germany."
Welke activiteiten ondernemen jullie?
Mevr. Thöring: "Afgelopen mei hebben we samen met groepen uit 11 andere EU-landen een open brief geschreven naar de vicepresident van de Europese Commissie Frans Timmermans en hem in een virtuele vergadering gevraagd onmiddellijke maatregelen in te stellen om de tuinbouwsector in 2035 klimaatneutraal te hebben. We zijn ervan overtuigd dat de CAP een belangrijk instrument is, bijna 40% van het EU-budget gaat ten slotte naar de tuinbouwsector."
Dr. Löwenstein, denkt u dat u in FFF een nieuwe bondgenoot hebt waarmee u lastige problemen kunt aanpakken?
Dr. Löwenstein: "We werken altijd graag samen met belangengroepen om onze doelstellingen uit te dragen en breder bekend te maken. Maar we moeten onze middelen ook wijs inzetten, het is eenvoudig om meer te willen wanneer je netwerkt. FFF heeft bewezen een krachtige en effectieve partner te zijn die niet van onze middelen gebruik hoeft te maken. In andere gevallen, bijvoorbeeld bij gentechnologie, hebben we gezien dat het heel effectief is om een probleem te benaderen vanuit zoveel mogelijk richtingen en beleidsmakers daarmee te confronteren, terwijl je iedereen op de hoogte houdt en verdere strategieën bespreekt. Ik ben ook heel blij met het initiatief van FFF voor de tuinbouw, omdat het verband tussen voedselproductie en consumptie, de nodige veranderingen in de tuinbouw en wat we eten en klimaatverandering gewoon te belangrijk zijn om geen plek te hebben binnen FFF."
Kan FFF, die vooral jong en 'fris' overkomt, meer bereiken met hun specifieke eisen dan tot nu toe is bewerkstelligd door biologische productverenigingen?
Dr. Löwenstein: "Dat is zeker het geval. Mensen denken van BÖLW vaak dat we ons bezighouden met het behartigen van de economische belangen van onze leden, terwijl ze van klimaatbewegingen terecht denken dat die handelen in het belang van het algemene publiek en de komende generaties.
BÖLW is inderdaad een nationale bedrijfsvereniging, maar we zijn tegelijkertijd ook een actieve partner van de wereldwijde biologische en milieubeweging."
Mevr. Thöring: "Het is voor FFF vooral belangrijk dat we binnen de grens van 1,5 ºC voor klimaatopwarming blijven die in het akkoord van Parijs is vastgesteld, en dat we klimaatneutraliteit bereiken in 2035. Dat verdelen we over de verschillende sectoren en daarin gaat in eerste instantie niet om biologisch of niet-biologisch, maar om de hoeveelheid uitstoot en welke maatregelen genomen moeten worden om dit te verminderen. 100% biologisch betekent niet automatisch ook 100% klimaatneutraal."
Is biologisch niet automatisch beter voor het klimaat?
Dr. Löwenstein: "Jawel. Maar zelfs in een biologische landbouwsector moet er nog steeds veel gebeuren. Het energieverbruik moet zo worden geregeld dat het uitstootvrij is. Zodra de juiste technische oplossingen beschikbaar zijn moet de sector deze gaan gebruiken. Ik hoop dat biologische boeren binnenkort hun tractoren op waterstof kunnen laten rijden, elke geschikte dakoppervlakte kunnen voorzien van fotovoltaïsche cellen en CO² kunnen opslaan met intensieve bodemverzorging en humusformatie om klimaatneutraliteit te bereiken. Als systeem en gemiddeld genomen is biologische landbouw beter voor alle parameters die invloed hebben op het klimaat. Maar individueel gezien zijn goede conventionele bedrijfsactiviteiten beter dan slechte biologische. Ondanks het feit dat biologische landbouw niet perfect is, is het niet zo dat er totaal iets anders moet worden ontwikkeld. Dat zou een stap achteruit betekenen. We moeten betere opties promoten in plaats van te vertrouwen op niet-bestaande perfecte alternatieven. We moeten wetenschap toepassen en geavanceerde praktijken promoten om de biologische landbouw te verbeteren. Daarom is het ook belangrijk om in gesprek te blijven met elke groep, zodat duidelijk wordt hoeveel mogelijkheden er zijn in een systematische benadering van de biologische landbouw en wat we kunnen doen om deze mogelijkheden verder te ontwikkelen."
Als we het over gesprekken hebben, wat is de houding binnen de klimaatbeweging over de biologische beweging? Waar vinden jullie raakvlakken en wat zijn de beperkingen?
Mevr. Thöring: "Dat is een heel gecompliceerd onderwerp. We spreken best vaak over ons individuele gedrag als consumenten, maar we negeren vaak de voedselproductie. Nu ik voor mijn onderzoek dieper in die vraag ben gedoken, kan ik persoonlijk alleen zeggen dat biologische landbouw absoluut beter is voor de biodiversiteit, voor de bodem, voor mensen. FFF is zich bewust van de biologische concepten en de belangrijke rol daarvan hierin en we staan daarvoor open. Maar niet alle FFF-leden kopen automatisch biologisch. Naast de productie zijn er ook andere factoren bij betrokken zoals regionale hulpbronnen en logistiek."
Dr. Löwenstein: "Ik ben het helemaal met je eens Julia. Daarnaast kunnen beleidsmakers de verantwoordelijkheid voor klimaatvriendelijk gedrag niet volledig bij de consument neerleggen. Maar ik ben er ook van overtuigd dat transformatie plaatsvindt op verschillende manieren. Het is niet zo dat iemand vandaag een schakelaar kan omzetten en dat we morgen in een andere wereld leven. Consumenten en hun individuele verantwoordelijkheid spelen een heel belangrijke rol in de ontwikkeling van radicale veranderingen. Hun consumptiegedrag stimuleert en vraagt om verandering – en we zijn allemaal consumenten."
Heeft u de indruk dat de druk op het politieke systeem in Duitsland, Europa en wereldwijd genoeg is om te zorgen voor aanpassingen in de regelgeving ten behoeve van de klimaatcrisis?
Mevr. Thöring: "Geen partij, geen regering en geen enkel land heeft zelfs maar het begin van een strategie voor het omgaan met de klimaatcrisis en het doel van 1,5 °C. Er is nog altijd geen routekaart uitgestippeld, ook al zijn er wat grotere stappen bedacht binnen de EU voor klimaatneutraliteit in 2050. Vanuit ons oogpunt zijn deze veranderingen echter verre van genoeg. Het verminderen van uitstoot is slechts een onderdeel. Er is nog altijd geen plan waarbij geïndustrialiseerde landen verantwoordelijkheid moeten erkennen voor landen in het zuiden. Het gesprek daarover is nog niet eens aangegaan."
Dr. Löwenstein: "Ja, daar ben ik het helemaal mee eens. We lopen ver achter op wat al lang geleden geregeld had moeten zijn. Ik heb de indruk dat burgers ver voorlopen op politici. Ik wil politici daarom ook aanmoedigen om meer vertrouwen te hebben in zichzelf en moediger te zijn in de stappen die ze zetten, omdat de meerderheid van de bevolking echt wel snapt dat een aarzelend klimaatbeleid niet tot heel veel goeds zal leiden."
Wat zijn de specifieke punten waarmee de biologische productie en de klimaatbeweging aan de slag kunnen gaan samen voor een duurzame transformatie in beleid voor landbouw, voeding en klimaat? Wat hebben jullie van elkaar nodig?
Mevr. Thöring: "Het is duidelijk dat er geen toekomst is in de manier waarop we het altijd hebben gedaan en dat de methodes en strategieën tot nu toe niet genoeg zijn om de crisis aan te pakken. Als klimaatactivist in de landbouw zou ik graag zien dat boeren in dit land, maar ook de boeren wereldwijd, meer respect krijgen. Ze worden vaak veel ernstiger getroffen door klimaatveranderingen en we moeten hen echt gaan zien als de dragers van hoop en als een belangrijk onderdeel van de oplossing van de klimaatcrisis. Ze hebben ondersteuning nodig om hun bedrijven toekomstbestendig en klimaatneutraal te maken. De biologische verenigingen kunnen een goede bemiddelaar zijn voor gesprekken tussen groepen en om mensen bewust te maken van de problemen en het belang van de tuinbouw. Het is ontzettend belangrijk om bruggen te bouwen."
Dr. Löwenstein: "Ik ben me ervan bewust dat beleidsmakers steeds vaker afgaan op labels en het dan aan de consument overlaten om een beslissing te maken. Daarmee schuiven ze hun verantwoordelijkheid af op structuren. Daarom is het belangrijk om de EU te benaderen, zoals FFF heeft gedaan met hun brief naar Timmermans. De muziek waarop we dansen wordt gecomponeerd in Brussel. Het lijkt er echter op dat de Europese Commissie wel veranderingen wil doorvoeren. De lidstaten aan de andere kant zijn degenen die op de remmen gaan staan. Mijn grote wens is daarom dat FFF zich richt op onze minister Julia Klöckner en daar flink druk gaat uitoefenen."
Voor meer informatie: www.biofach.de