Wat doen we toch ontzettend moeilijk in de landbouw. Op 29 mei 2019 stelden de Raad van State de PAS buiten werking. Al een jaar worstelen we met de vraag hoe we de stikstofdepositie nu echt terug moeten brengen. We zijn nu twee simpele maatregelen verder: overdag terug naar 100 km en 4 maanden lang restricties op het gebruik van krachtvoer. Twee deeloplossingen die bij lange niet genoeg zijn om de stikstofneerslag echt terug te dringen om de natuur en de bouw te redden.
En we moeten ook nog het opwarmende klimaat tegengaan en de biodiversiteit, de brandstof van het leven, redden. We blijven maar ronddolen in dezelfde oplossingsruimte met hier en daar een plusje en een minnetje en denken dat we het dan oplossen. We blijven maar denken in deeloplossingen terwijl er een systeemverandering nodig is. Johan Remkes stelt in zijn rapport 'Niet alles kan overal' radicale veranderingen voor. De Gezondheidsraad schrijft in haar nieuwste rapport van juni 2020: 'Beperk chemische bestrijding (onder andere glyfosaat en schimmelbestrijders) in de landbouw uit voorzorg vanwege gezondheid. In internationaal onderzoek worden ze onder meer in verband gebracht met ontwikkelingsstoornissen bij kinderen en de ziekte van Parkinson'.
De nieuwe Green Deal van de Europese Unie heeft zelfs als doel om in 2030 het gebruik van kunstmest met 20% en van bestrijdingsmiddelen zelfs met 50% terug te dringen. En daarnaast om 30% van het Europese landbouwbouw areaal om te vormen tot biologische landbouw.
Waarom wel op Europees niveau en in Nederland niet?
Waarom durven we op Europees niveau wel dergelijke systeem veranderingen te bepleiten en lukt dat in Nederland niet? Wat houdt de Nederlandse politiek, de landbouw en alle andere partijen die met de landbouw te maken hebben tegen om gewoon Common Sense of het boerenverstand te gebruiken? Welke ramp, anders dan Corona, moet er gebeuren om ook in Nederland bij zinnen te komen en het roer drastisch om te gooien?
Als er nou geen alternatieven zouden zijn, ja, dan kan je de grote angst voor verandering voorstellen. Maar er zijn alternatieven! De praktijk en de wetenschap (ja zelfs de WUR) dragen vele alternatieve landbouwsystemen aan zoals agroforestry, natuur inclusieve landbouw, climate smart agriculture, koolstoflandbouw, natuurgedreven landbouw, regeneratieve landbouw, enzovoorts. En zelfs de minister van landbouw komt aan met kringlooplandbouw. De innovaties vliegen om je oren! Maar het krijgt geen handen en voeten of het gaat allemaal tergend langzaam vanwege wetgeving die niet snel aangepast kan worden of we willen het niet of we durven het niet.
In alle Nederlandse discussies wordt één landbouwvorm echter heel weinig genoemd: de biologische landbouw. In alle landen om ons heen krijgt die wel aandacht maar in Nederland niet. Nu heeft de EU zelfs een scherp doel vastgesteld: in 2030 is 30% van het Europees landbouwareaal biologisch met de daarbij horende geldpotten om dat doel te bereiken. Biologische landbouw is scherp gedefinieerd, scherp gecontroleerd door overheidsorganen, wordt in de wetenschap als veelbelovend getypeerd, heeft een groeiende markt, draagt significant bij aan koolstof binding, aan verbeterde biodiversiteit (want er worden geen chemische bestrijdingsmiddelen gebruikt), aan een betere bodemvruchtbaarheid, aan beter welzijn voor dieren, aan werkgelegenheid... Wat willen we nu nog meer?
De Nederlandse overheid wil circa 500 miljoen euro gebruiken om teveel stikstof uitstotende landbouw bedrijven op te kopen. Als boeren uitgekocht worden staan de banken op de eerste rij om hun leningen terug te krijgen. Moet de overheid opnieuw de banken ondersteunen? Veel en veel beter kan die halve miljard en de komende EU-subsidies gebruikt worden om bedrijven om Natura 2000 gebieden te helpen bij de omschakeling naar biologische landbouw. Dan draagt de landbouw weer een steentje bij aan verbetering van natuur, milieu en klimaat.
En als de overheid dan ook zorgt voor minder BTW op bio-producten of een 'vervuiler betaalt-tax' op reguliere producten, dan is alle subsidie niet weggegooid, houden we de broodnodige landbouw in Nederland, kunnen ze ook nog een goed inkomen halen en bouwt Nederland, net zoals andere landen dat al doen, aan een echt duurzame landbouw.
Kees van Veluw
Landbouwsysteemkundige
WUR/Louis Bolk Instituut